महर्षि वाल्मीकि रामायण अयोध्याकाण्ड सर्ग 11 - संस्कृत
Maharishi Valmiki Ramayan Ayodhya Kand Sarg 11 - Sanskrit
श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे एकादशः सर्गः ॥२-११॥
तं मन्मथशरैर्विद्धं कामवेगवशानुगम्।उवाच पृथिवीपालं कैकेयी दारुणं वचः॥ १॥
नास्मि विप्रकृता देव केनचिन्नावमानिता।अभिप्रायस्तु मे कश्चित् तमिच्छामि त्वया कृतम्॥ २॥
प्रतिज्ञां प्रतिजानीष्व यदि त्वं कर्तुमिच्छसि।अथ ते व्याहरिष्यामि यथाभिप्रार्थितं मया॥ ३॥
तामुवाच महाराजः कैकेयीमीषदुत्स्मयः।कामी हस्तेन संगृह्य मूर्धजेषु भुवि स्थिताम्॥ ४॥
अवलिप्ते न जानासि त्वत्तः प्रियतरो मम।मनुजो मनुजव्याघ्राद् रामादन्यो न विद्यते॥५॥
तेनाजय्येन मुख्येन राघवेण महात्मना।शपे ते जीवनार्हेण ब्रूहि यन्मनसेप्सितम्॥ ६॥
यं मुहूर्तमपश्यंस्तु न जीवे तमहं ध्रुवम्।तेन रामेण कैकेयि शपे ते वचनक्रियाम्॥ ७॥
आत्मना चात्मजैश्चान्यैर्वृणे यं मनुजर्षभम्।तेन रामेण कैकेयि शपे ते वचनक्रियाम्॥ ८॥
भद्रे हृदयमप्येतदनुमृश्योद्धरस्व मे।एतत् समीक्ष्य कैकेयि ब्रूहि यत् साधु मन्यसे॥ ९॥
बलमात्मनि पश्यन्ती न विशङ्कितुमर्हसि।करिष्यामि तव प्रीतिं सुकृतेनापि ते शपे॥ १०॥
सा तदर्थमना देवी तमभिप्रायमागतम्।निर्माध्यस्थ्याच्च हर्षाच्च बभाषे दुर्वचं वचः॥ ११॥
तेन वाक्येन संहृष्टा तमभिप्रायमात्मनः।व्याजहार महाघोरमभ्यागतमिवान्तकम्॥ १२॥
यथा क्रमेण शपसे वरं मम ददासि च।तच्छृण्वन्तु त्रयस्त्रिंशद् देवाः सेन्द्रपुरोगमाः॥ १३॥
चन्द्रादित्यौ नभश्चैव ग्रहा रात्र्यहनी दिशः।जगच्च पृथिवी चेयं सगन्धर्वाः सराक्षसाः॥ १४॥निशाचराणि भूतानि गृहेषु गृहदेवताः।यानि चान्यानि भूतानि जानीयुर्भाषितं तव॥ १५॥
सत्यसंधो महातेजा धर्मज्ञः सत्यवाक्शुचिः।वरं मम ददात्येष सर्वे शृण्वन्तु दैवताः॥ १६॥
इति देवी महेष्वासं परिगृह्याभिशस्य च।ततः परमुवाचेदं वरदं काममोहितम्॥ १७॥
स्मर राजन् पुरा वृत्तं तस्मिन् देवासुरे रणे।तत्र त्वां च्यावयच्छत्रुस्तव जीवितमन्तरा॥ १८॥
तत्र चापि मया देव यत् त्वं समभिरक्षितः।जाग्रत्या यतमानायास्ततो मे प्रददौ वरौ॥ १९॥
तौ दत्तौ च वरौ देव निक्षेपौ मृगयाम्यहम्।तवैव पृथिवीपाल सकाशे रघुनन्दन॥ २०॥
तत् प्रतिश्रुत्य धर्मेण न चेद् दास्यसि मे वरम्।अद्यैव हि प्रहास्यामि जीवितं त्वद्विमानिता॥ २१॥
वाङ्मात्रेण तदा राजा कैकेय्या स्ववशे कृतः।प्रचस्कन्द विनाशाय पाशं मृग इवात्मनः॥ २२॥
ततः परमुवाचेदं वरदं काममोहितम्।वरौ देयौ त्वया देव तदा दत्तौ महीपते॥ २३॥
तौ तावदहमद्यैव वक्ष्यामि शृणु मे वचः।अभिषेकसमारम्भो राघवस्योपकल्पितः॥ २४॥
अनेनैवाभिषेकेण भरतो मेऽभिषिच्यताम्।यो द्वितीयो वरो देव दत्तः प्रीतेन मे त्वया॥ २५॥
तदा देवासुरे युद्धे तस्य कालोऽयमागतः।नव पञ्च च वर्षाणि दण्डकारण्यमाश्रितः॥ २६॥
चीराजिनधरो धीरो रामो भवतु तापसः।भरतो भजतामद्य यौवराज्यमकण्टकम्॥ २७॥
एष मे परमः कामो दत्तमेव वरं वृणे।अद्य चैव हि पश्येयं प्रयान्तं राघवं वने॥ २८॥
स राजराजो भव सत्यसंगरः कुलं च शीलं च हि जन्म रक्ष च।परत्र वासे हि वदन्त्यनुत्तमं तपोधनाः सत्यवचो हितं नृणाम्॥ २९॥
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे एकादशः सर्गः ॥२-११॥
श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे एकादशः सर्गः ॥२-११॥
तं मन्मथशरैर्विद्धं कामवेगवशानुगम्।
उवाच पृथिवीपालं कैकेयी दारुणं वचः॥ १॥
नास्मि विप्रकृता देव केनचिन्नावमानिता।
अभिप्रायस्तु मे कश्चित् तमिच्छामि त्वया कृतम्॥ २॥
प्रतिज्ञां प्रतिजानीष्व यदि त्वं कर्तुमिच्छसि।
अथ ते व्याहरिष्यामि यथाभिप्रार्थितं मया॥ ३॥
तामुवाच महाराजः कैकेयीमीषदुत्स्मयः।
कामी हस्तेन संगृह्य मूर्धजेषु भुवि स्थिताम्॥ ४॥
अवलिप्ते न जानासि त्वत्तः प्रियतरो मम।
मनुजो मनुजव्याघ्राद् रामादन्यो न विद्यते॥५॥
तेनाजय्येन मुख्येन राघवेण महात्मना।
शपे ते जीवनार्हेण ब्रूहि यन्मनसेप्सितम्॥ ६॥
यं मुहूर्तमपश्यंस्तु न जीवे तमहं ध्रुवम्।
तेन रामेण कैकेयि शपे ते वचनक्रियाम्॥ ७॥
आत्मना चात्मजैश्चान्यैर्वृणे यं मनुजर्षभम्।
तेन रामेण कैकेयि शपे ते वचनक्रियाम्॥ ८॥
भद्रे हृदयमप्येतदनुमृश्योद्धरस्व मे।
एतत् समीक्ष्य कैकेयि ब्रूहि यत् साधु मन्यसे॥ ९॥
बलमात्मनि पश्यन्ती न विशङ्कितुमर्हसि।
करिष्यामि तव प्रीतिं सुकृतेनापि ते शपे॥ १०॥
सा तदर्थमना देवी तमभिप्रायमागतम्।
निर्माध्यस्थ्याच्च हर्षाच्च बभाषे दुर्वचं वचः॥ ११॥
तेन वाक्येन संहृष्टा तमभिप्रायमात्मनः।
व्याजहार महाघोरमभ्यागतमिवान्तकम्॥ १२॥
यथा क्रमेण शपसे वरं मम ददासि च।
तच्छृण्वन्तु त्रयस्त्रिंशद् देवाः सेन्द्रपुरोगमाः॥ १३॥
चन्द्रादित्यौ नभश्चैव ग्रहा रात्र्यहनी दिशः।
जगच्च पृथिवी चेयं सगन्धर्वाः सराक्षसाः॥ १४॥
निशाचराणि भूतानि गृहेषु गृहदेवताः।
यानि चान्यानि भूतानि जानीयुर्भाषितं तव॥ १५॥
सत्यसंधो महातेजा धर्मज्ञः सत्यवाक्शुचिः।
वरं मम ददात्येष सर्वे शृण्वन्तु दैवताः॥ १६॥
इति देवी महेष्वासं परिगृह्याभिशस्य च।
ततः परमुवाचेदं वरदं काममोहितम्॥ १७॥
स्मर राजन् पुरा वृत्तं तस्मिन् देवासुरे रणे।
तत्र त्वां च्यावयच्छत्रुस्तव जीवितमन्तरा॥ १८॥
तत्र चापि मया देव यत् त्वं समभिरक्षितः।
जाग्रत्या यतमानायास्ततो मे प्रददौ वरौ॥ १९॥
तौ दत्तौ च वरौ देव निक्षेपौ मृगयाम्यहम्।
तवैव पृथिवीपाल सकाशे रघुनन्दन॥ २०॥
तत् प्रतिश्रुत्य धर्मेण न चेद् दास्यसि मे वरम्।
अद्यैव हि प्रहास्यामि जीवितं त्वद्विमानिता॥ २१॥
वाङ्मात्रेण तदा राजा कैकेय्या स्ववशे कृतः।
प्रचस्कन्द विनाशाय पाशं मृग इवात्मनः॥ २२॥
ततः परमुवाचेदं वरदं काममोहितम्।
वरौ देयौ त्वया देव तदा दत्तौ महीपते॥ २३॥
तौ तावदहमद्यैव वक्ष्यामि शृणु मे वचः।
अभिषेकसमारम्भो राघवस्योपकल्पितः॥ २४॥
अनेनैवाभिषेकेण भरतो मेऽभिषिच्यताम्।
यो द्वितीयो वरो देव दत्तः प्रीतेन मे त्वया॥ २५॥
तदा देवासुरे युद्धे तस्य कालोऽयमागतः।
नव पञ्च च वर्षाणि दण्डकारण्यमाश्रितः॥ २६॥
चीराजिनधरो धीरो रामो भवतु तापसः।
भरतो भजतामद्य यौवराज्यमकण्टकम्॥ २७॥
एष मे परमः कामो दत्तमेव वरं वृणे।
अद्य चैव हि पश्येयं प्रयान्तं राघवं वने॥ २८॥
स राजराजो भव सत्यसंगरः कुलं च शीलं च हि जन्म रक्ष च।
परत्र वासे हि वदन्त्यनुत्तमं तपोधनाः सत्यवचो हितं नृणाम्॥ २९॥
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे एकादशः सर्गः ॥२-११॥
